3 farklı hiperleksi çeşidi bulunur
Tip 1 hiperleksi: Bu tip, nörogelişimsel bir bozukluğu/yeti yitimi olmayan çocukların erkenden ve beklenen gelişim seviyelerinin çok üzerinde okumayı öğrenmeleri formunda ortaya çıkar. Tip 1 hiperleksi bir bozukluk olarak kabul edilmediğinden özel bir teşhis yaklaşımı gerekli görülmez.
Tip 2 hiperleksi: Bu tip hiperleksi otizmli çocuklarda görülür. Ekseriyetle sayılara ve harflere takıntılıdırlar, başka oyuncak çeşitlerine nazaran kitapları ve manyetik harfleri tercih ederler. Ayrıyeten, plakalar ve doğum tarihleri üzere kıymetli sayıları da sıklıkla hatırlarlar. Bu çocuklar ekseriyetle, göz temasından ve duygusal yakınlık kurmaktan kaçınma ve duyusal uyaranlara çok hassas olma üzere daha tipik otizm belirtilerine sahiptirler.
Tip 2 hiperlekside görülen esas özellikler çocuğun yaşına nazaran beklenenin çok üzerinde okuma yeteneğinin olması, sayılar ve harflerle takıntılı bir biçimde meşguliyet, bilgi kesimlerini tekrarlamak üzere ezbere öğrenme ve başka çeşitli davranış meseleleridir.
Tip 3 Hiperleksinin tip 2’ye misal yanları bulunur
Tip 3 Hiperleksi: Tip 2 hiperleksiye benzeri lakin belirtileri vakitle azalır ve sonunda da kaybolur. Tip 3 hiperleksisi olan çocuklar dikkat cazibeli formda okuduğunu manaya eğilimi gösterirler lakin sözel lisan gelişimleri geri kalmış olabilir. Bellek fonksiyonları son derece yüksektir. Otizmli çocukların tersine, tip 3 hiperleksisi olan çocuklar etraflarıyla basitçe irtibat kuran, dışa dönük ve duygusal yakınlık gösterebilen çocuklardır.
Tip 3 hiperleksiyi teşhis etmek güç olabilir zira okumaya erken başlamaya ek olarak bu çocuklar ekseriyetle bir kadro otizm gibisi özellikler ve davranışlar gösterirler. Bunların başında harika bir ezber yeteneği, duyusal hassasiyet, değişime karşı ağır direnç, fobiler ve kaygılar, sıraya dizme yahut istifleme davranışları, kendilerinden “o” yahut “sen” yahut “ismiyle” bahsetmek halinde zamirleri aksi çevirme gelmektedir.
Bununla birlikte, tip 3 hiperleksili çocuklar çoklukla duygusal yakınlık kuran, dışa dönük ve yakın aile üyeleriyle etkileşime giren çocuklardır. Otizm gibisi davranışları vakitle azalır ve yaşlarına uygun formda fonksiyonellik gösterebilir hale gelirler.
Hiperleksinin toplumdaki yaygınlığı hakkında net bir şey söyleyebilmenin mümkün olmadığını belirten Dr. Özdemir, araştırmalardan elde edilen istatistiklere nazaran şu halde açıkladı: ”Otizmli çocukların yaklaşık yüzde 6 ila yüzde 14’ünde hiperleksi vardır. Hiperleksi olan her çocuğun otizmi yoktur. Hiperleksili çocukların yaklaşık yüzde 84’ünde otizm vardır. 54 çocuktan yaklaşık 1’inde otizm spektrum bozukluğu vardır” dedi.
Konuşma ve lisan terapisi, hiperleksisi olan çocukların lisan ve toplumsal maharetlerini geliştirmeye yardımcı olabilir. Bu usulde çocukların toplumsal etkileşim ve manaya üzere zayıf oldukları taraflarını geliştirmeye ve güzelleştirmeye yardımcı olmak hedefiyle gelişmiş okuma yeteneklerinden yararlanılmaktadır. Her çocuğun toplumsal maharetler, üst seviye lisan hünerleri, konuşulan lisanı manaya, yazma ve konuşma üzere kendine mahsus gereksinimlerine odaklanan şahsa özel bir tedavi planı vardır.
Terapistlerin bu maharetler üzerinde çalışmak için kullandıkları birtakım stratejiler vardır
Anlamayı desteklemek için görsel prosedürler, görsel programlar ve vakit çizelgeleri, söz münasebetlerini öğretmek için çağrışım oyunları, toplumsal kıssalar, neden ve sonuç konusunda iddia yürütme, ebeveynler ve öğretmenler için stratejiler. Bu tedavi yaklaşımı şahsa özeldir lakin terapist sürekli çocuğun uyku, beslenme, öz bakım, okul faaliyetlerine katılma, toplumsal aktivitelere katılma, yazı yazma ve duyusal uyaranlara uygun halde karşılık verme üzere zorluk alanlarında çalışır.
Eğitsel yerleştirme süreci tip 2 hiperleksili ve tip 3 hiperleksili çocuklara yaklaşım stratejilerinin temel farklılığını oluşturur. Tip 2 hiperleksili çocuklar, özel eğitim sınıflarından yarar görürler. Çünkü olağan sınıflar onlar için çok fazla uyaran içerdiğinden uygun olmaz ve bu nedenle bire-bir eğitim aldıkları ortamda daha güzel öğrenebilirler. Tip 3 hiperleksili çocuklar ise tipik sınıf ortamında olmaktan daha fazla yarar görürler. Birebir yaştaki sınıf arkadaşlarıyla uygun toplumsal etkileşime girebilmek için sınıf ortamında daha fazla bahta sahip olurlar.
