Menopoz periyodu bayanlar için tıpkı bebeklik, ergenlik üzere hayatın doğal bir evresidir ve hastalık olarak görülmemelidir. Bayanların yumurtalıklarında doğuştan var olan yumurta sayısında azalma ve bitmesinin akabinde doğurganlığın sona erdiği bir periyottur.
12 ay boyunca ya da daha fazla mühlet organik bir patolojiye bağlı olmadan adet görülmemesi menopoz olarak tanımlanır. Menopoza hangi yaşta girileceğinin temel belirleyicisi genetiktir. Başka faktörler ortasında ırk, beslenme, sigara ve alkol tüketimi, doğum denetim hapı kullanımı olarak sayılabilir. Bir ailede bayanlar emsal yaşlarda menopoza girer.
Doğurganlık durumu, uzun emzirme periyodu, sistemsiz adet, radyoterapi, kemoterapi ve cerrahi durumlar öbür faktörlerdendir. Dış etkenlerden psikiyatrik travmalar, mahpus hayatı, sarsıntı üzere doğal afetler, göç yaşanması menopozu hızlandırabilir. Bunun yanı sıra kırsal bölgede, soğuk iklimlerde ve ağır şartlarda yaşayan bayanlarda menopoz yaşı daha erkendir.
Yüzde 80’i ateş basması ve gece terlemesi yaşıyor
Menopoz periyodunda kanamalar başta sık aralıkla gelse de, sonradan aralıkları uzar. Kanama ölçüsünde artış ya da azalma bireyden bireye farklılık gösterebilir. Uzun periyodik ve ağır ölçülü kanamalarda kesinlikle doktora başvurmalı. Yeniden de bir bireye menopoz tanısı konulması için bir sene boyunca adet görmemesi gerekir.
Bayanların yaklaşık yüzde 80’inde ateş basması ve gece terlemesi görülür. Ateş basmalarını arttıran faktörler; ırk ve genetik faktörler, kafein, sigara, alkol tüketimi, azalmış fizikî aktivite, obezite, sosyo-ekonomik seviye, baharatlı yiyecekler, gerilim ve sıcak ortam olarak sıralanabilir. Ateş basması süreksiz bir süreçtir ve birtakım tedbirlerle büsbütün geçmese bile azaltılabilir.
Rahat, hava alan kıyafetler giymek, koton kıyafetler ve yatak örtüleri kullanılması, yeme içme sistemi şikayetleri azaltabilir. Bilhassa hastalara tavsiye olarak bir günlük tutularak, ateş basmasının vakti ve tetikleyicileri anlaşılabilir. Böylelikle bu sebeplerden uzak durma ile yahut şikayetlerin başlamasına yakın soğuk bir su içme ve buz uygulaması ile şikayetler azaltılabilir.
Östrojen azalmasına bağlı olarak vajinada kuruluk ve idrar yolu enfeksiyonlarına yatkınlıkta artış görülebilir. Tabip tavsiyesi altında kuruluk için östrojen içeren kimi kremler kullanılabilir. Tekrar sistemli cinsel bağ ile vajinadaki değişimler azaltılabilir. İdrar yolu enfeksiyonu için test yaptırılmalı ve gerekirse antibiyotik kullanılmalıdır.
Saç, deri ve ter bezleri ile ilgili birtakım değişiklikler olabilir. Saç derisi incelir ve ciltteki kollajen ölçüsü azalır. Saç teli ölçüsünde da azalma olurken, yara iyileşmeleri gecikir. Su alımının arttırılması ve cildin sistemli nemlendirilmesi yarar sağlar. Ağız ve diş eti hastalıkları menopoz sürecinde artabilir. Sindirim sistemi değişiklikleri olarak kabızlık, basur, reflü ve safra taşlarında artış olabilir.
Ayrıyeten kalp hastalıkları ve kemik erimesine de meyil olabilir. Bu üzere durumlarda hormon replasman tedavisi yararlı olabilir. Fakat uzun müddetli hormon replasman tedavisi kullanımının göğüs kanserine yatkınlık ve pıhtılaşma sorunlarına sebep olduğu birtakım çalışmalarda görüldü. Bu nedenle doktora danışılmadan kullanılmamalıdır.
Hastalarda ruhsal değişimler görülebilir
Bu durumlar sonluluk, gerginlik, depresif ruh hali, odaklanamama olarak sıralanabilir. Ruhsal değişimler için idman, meditasyon, gerilim faktörlerinden uzaklaşma yararlıdır. Bilhassa sıcak basması yaklaşırken 4 saniye nefes alma, 7 saniye nefesi tutma ve 8 saniyede nefesi verme rahatlamayı sağlar. Bir öteki değişimse uyku sistemindedir. Uykuya dalmada zorlanma, ahenge müddetinde kısalma yahut uykuda terleme görülebilir.
Tahlili ise akşam yemek porsiyonlarının azaltılması ve ağır yağlı yiyeceklerden uzak durulması, kafeinli içeceklerden uzak durulması, gündüz uykularından kaçınılması, yatmadan evvel ılık bir süt yahut melisa, papatya, pasiflora gibisi bitki çaylarının tüketilmesi, yatak odasının karanlık ve sessiz bir ortam olmasıdır. Gece terlemesi için başucunda buz aküsü bulundurulabilir.
Östrojen seviyesinde azalmayla bilişsel gerileme başlayabilir ve menopozun az bilinen semptomlarından biri olan beyin sisi yahut şuur bulanıklığı meydana gelir. Hastalardan, bir şey okurken dikkatin kayması ve yine başlama, birinin ismini hatırlarken boşluk hissi, bir odaya geldiğinde neden oraya geldiğini unutma üzere şikayetler gelir. Konuşmada akıcılık bozulabilir. Hatta bu süreç nedeniyle kimi hastalara Alzheimer tanısı bile konulmuştur.
Bilişsel işlevlerdeki bu değişim sebebi yalnızca hormon değildir. Uyku nizamı, gece terlemesi, gerilim bu durumu arttırabilir. Düzgün haber ise bu sürecin uzun müddetli olmadığıdır. Öncelikle şayet kendini rahatsız hissetme, dikkatte dağılma üzere bir durum varsa yavaşlamalı, orta vermeli ve derin bir nefes alınmalıdır.
Yeni bir bilgi akışı varsa beyninize sürecin işlemesi için vakit tanıyın. Gerilim idaresi için gevşeme antrenmanları ve meditasyon kullanılabilirsiniz. Fizikî aktivite yalnızca bedeni değil, beyne de yararlıdır. Haftada 3 gün orta dereceli idman, öğrenme ve hafıza üzerine olumlu tesirlerde bulunur.
Omega 3’ten güçlü besinlerle beslenme (ceviz, semizotu, ıspanak, chia tohumu, somon balığı, keten tohumu), adaçayı, biberiye çayı, reyhan bitkisi, ginkgo biloba içeren destekler kullanılabilir. Unutkanlık için hafıza antrenmanları, bol tekrarlama yararlı olabilir. Şayet unutkanlık çok ani başladıysa ve halüsinasyonlar, paranoya eşlik ediyorsa yahut yemeği ocakta unutma, otomobil sürme üzere günlük aktiviteleri etkileyecek kadar şiddetliyse kesinlikle tabibe başvurulmalıdır.
Menopoz devri şikayetlerinin tabiple paylaşılması ve semptomlardan bahsedilmesi gerekmektedir. Ayrıyeten sistemli olarak jinekolojik muayene ve ultrason, smear test, mamografi, göğüs ultrasonu, tam kan sayımı, tiroid ve karaciğer işlev testlerini içeren sıhhat denetimleri kesinlikle yaptırılmalıdır. Çok ve sık adet görme, münasebet sonrası lekelenme yahut kanaması devam etme durumunda yahut kesilmeyen uzun müddetli adet görülmesi durumlarında kesinlikle jinekolog muayenesi gereklidir.
